Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον γεγονός και όλοι μας λίγο ή πολύ βιώνουμε τις επιπτώσεις της Τα έντονα καιρικά φαινόμενα παρουσιάζονται όλο και συχνότερα όπως ραγδαίες βροχοπτώσεις και αφύσικα υψηλές θερμοκρασίες
Η αλλαγή του κλίματος ενέχει σημαντικούς κινδύνους για την σταθερότητα της ποιότητας στην παγκόσμια παραγωγή κρασιού Οι αλλαγές αυτές και ιδίως η εμφάνιση ακραίων θερμοκρασιών σε οινοπαραγωγικές περιοχές μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση θερμικού και υδατικού στρες στα σταφύλια Οι επιδράσεις στο χρώμα την οξύτητα και σύνθεση των αρωματικών ουσιών των σταφυλιών είναι σημαντικές
Επιδράσεις στην φυσιολογία
Για να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις του θερμικού στρες στην ποιότητα των παραγόμενων οίνων θα πρέπει να κατανοήσουμε πως επιδρούν οι υψηλές θερμοκρασίες στην φυσιολογία της αμπέλου Οι κύριες φυσιολογικές λειτουργίες του φυτού είναι η διαπνοή η αναπνοή και η φωτοσύνθεση Κατά την διαδικασία της διαπνοής το νερό του εδάφους που απορροφάται από τις ρίζες κατευθύνεται προς τους βλαστούς και τελικά προς τα φύλλα Το μεγαλύτερο μέρος του νερού διαφεύγει προς την ατμόσφαιρα με την μορφή υδρατμών μέσω μικρών πόρων των στοματίων που υπάρχουν στο φύλλο Η εξάτμιση αυτή του νερού από την επιφάνεια των φύλλων προκαλεί μείωση της θερμοκρασίας τους και με αυτόν τον τρόπο το φυτό προστατεύεται από την υπερθέρμανση σε συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών
Όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή τότε αυξάνεται ο ρυθμός της διαπνοής ιδιαίτερα όταν η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας είναι χαμηλή Όταν παράλληλα η εδαφική υγρασία βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα τότε το νερό που απορροφάται από τις ρίζες δεν επαρκεί για να αναπληρώσει το νερό που χάνεται από τα φύλλα Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα φύλλα να χάνουν την σπαργή τους και οι ράγες να μαλακώνουν Αν αυτές οι συνθήκες διατηρηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα τότε παρουσιάζεται ανεπαρκή ωρίμανση των σταφυλιών και υποβάθμιση της ποιότητας τους
Ένας τρόπος για να ανταπεξέλθουν τα πρέμνα είναι το κλείσιμο των στοματίων τους ώστε να μειωθούν σημαντικά οι απώλειες ύδατος μέσω της διαπνοής Όμως κάποιες ποικιλίες δεν μπορούν να ελέγξουν αποτελεσματικά το άνοιγμα και το κλείσιμο των στοματίων και έτσι δεν μπορούν να περιορίσουν το ρυθμό της διαπνοής Ως συνέπεια το φυτό υποφέρει υδατικά και είναι πιο ευαίσθητο στα ηλιοεγκαύματα Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ποικιλία Syrah
Η φωτοσύνθεση επίσης επηρεάζεται σημαντικά από την θερμοκρασία Ο βέλτιστος ρυθμός επιτυγχάνεται μεταξύ των θερμοκρασιών 25 και 35 οC ενώ για θερμοκρασίες πάνω από 40οC μπορεί να μειωθεί ή και να διακοπεί εντελώς Έτσι σε υψηλές θερμοκρασίες το αποτέλεσμα είναι η μείωση της φωτοσύνθεσης και συνεπώς η μείωση της παραγωγής σακχάρων η οποία θα έχει επιπτώσεις στην ομαλή ωρίμανση των σταφυλιών Το θερμικό στρες δεν έχει μόνο έμμεσες επιπτώσεις στην ποιότητα των σταφυλιών μέσω της επίδρασης στην συσσώρευση σακχάρων αλλά και άμεσες μέσω των υψηλών θερμοκρασιών των σταφυλιών Πολλές από τις χημικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά την ωρίμανση των σταφυλιών επηρεάζονται σημαντικά από την θερμοκρασία Για παράδειγμα η ανάπτυξη του χρώματος έχει βέλτιστη θερμοκρασία περίπου τους 25 οC και μειώνεται ή παρεμποδίζεται πάνω από αυτήν Επίσης οι υψηλές θερμοκρασίες μειώνουν και το επίπεδο των οξέων
Τρόποι αντιμετώπισης
Η εφαρμογή άρδευσης πριν την περίοδο του καύσωνα και η διατήρηση του επιπέδου υγρασίας κατά την περίοδο των υψηλών θερμοκρασιών είναι ο κύριος τρόπος ώστε να περιοριστούν οι ζημιές από το θερμικό στρες Όταν το επίπεδο της εδαφικής υγρασίας είναι χαμηλό τα πρέμνα κλείνουν τα στομάτια τους και διακόπτεται η απαγωγή της θερμότητας μέσω της εξάτμισης του νερού επιτείνοντας τις δυσμενείς επιδράσεις
Μια άλλη τεχνική που μας βοηθάει να περιορίσουμε τις ζημιές από τις υψηλές θερμοκρασίες είναι η κατάλληλη διαχείριση της βλάστησης Η διάταξη του φυλλώματος θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποτρέπει την άμεση έκθεση των σταφυλιών στις ηλιακές ακτίνες Για αυτό τον λόγο επιδιώκουμε την ανάπτυξη της βλάστησης στην αρχή της καλλιεργητικής περιόδου για να επιτυγχάνεται η σκίαση των σταφυλιών
Τέλος σημαντική επίδραση έχει και ο προσανατολισμός των γραμμών φύτευσης Σε αμπελώνες όπου οι γραμμές φύτευσης έχουν προσανατολισμό ανατολή δύση τα πρέμνα λαμβάνουν λιγότερη άμεση ηλιακή ακτινοβολία καθώς ο ήλιος περνά πάνω από το φύλλωμα Όταν ο προσανατολισμός των γραμμών φύτευσης είναι βορράς νότος τότε κατά τις ζεστές απογευματινές ώρες η δυτική πλευρά του φυλλώματος δέχεται άμεση ηλιακή ακτινοβολία Ο συνδυασμός της επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας πάνω στις ήδη θερμές ράγες έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη ευαισθησία στις υψηλές θερμοκρασίες